 |
 |
|
 |
 |
|
 |
 |
|
|
|
|||||||
 |
 |
  |
 |
     |
 Svečana Litija sa moštima Sv. Vasilija Ostroškog u Nikšiću |
Mitropolija Crnogorsko-primorska je jedna od najstarijih episkopija Srpske Crkve, i javlja se kao Zetska Episkopija još u vrijeme osnivanja autokefalne Srpske Crkve pod Savom Nemanjićem, što znači da je on njen utemeljitelj. Njeno sjedište je u osnivanju, bez obzira na neki naučna sporenja, bilo na Prevlaci svetog Arhangela Mihaila kod Tivta, a zatim u Prečistoj Krajinskoj, Vranjini u Skadarskom jezeru, i manastiru Sv. Nikole na Obodu (Rijeka Crnojevića). Pred opasnošću od Turaka, sjedište Mitropolije je krajem XV vijeka prenešeno u Cetinjsko polje, gdje je Ivan Crnojević, gospodar poslednje srpske slobodne države osnovao manastir. Stoga je Zetska Mitropolija bila poslednja episkopija Srpske Crkve, u poslednjoj srpskoj državi, koja je pala pod tursku vlast. Kao takva, nastavila je da egzistira i u obnovljenoj Pećkoj Patrijaršiji od druge polovine XVI vijeka, pa sve do nasilnog ukidanja Patrijaršije od strane Turaka 1766. godine. Kao što su teritorije Zetske Mitropolije, i uopšte Zetskih oblasti, poslednje pale pod tursku vlast, tako su se od nje i prve počele oslobađati. Kad je krajem XVII vijeka na vladičanski položaj došao prvi Petrović - Danilo, počeo je novi period razvitka Crnogorske Mitropolije i uopšte Crne Gore. Ova Mitropolija, za razliku od svih drugih Mitropolija Srpske Crkve, bila je državotvorni faktor, koji je praktično stvorio prvu slobodnu srpsku državu novog vijeka Crnu Goru. Crnogorski mitropoliti Petrovići, vijek i po, pored toga položaja, biće i neformalni svjetovni gospodari Crne Gore, i kao takvi će pripremiti Crnu Goru, da može ući u red nezavisnih država sa svjetovnom vlašću. Značaj ovih mitropolita u Srpskoj Crkvi i srpskoj državnoj istoriji stoga je nemjerljiv, te se bilo koji crkveni velikodostojici Srpske Crkve prije, a i poslije njih, teško mogu mjeriti sa njima. Mitropolija Crnogorska ušla je u sastav obnovljene Srpske Crkve 1920. godine, i dalje egzistirajući kao Mitropolija Crnogorska. Poslije usvajanja novog Ustava SPC 1931 g. u njen sastav ušle su dotadašnja Boko-kotorska i Zahumsko-raška Eparhija, kao i jedan dio Pećke Mitropolije. Kao takva ona je ostala sve do danas. U maju 1947. od jednog dijela nekadašnje Zahumsko-raške i Pećke Eparhije, obnovljena je drevna Budimljansko-polimska svetosavska eparhija sa sjedištem u Bijelom Polju, ali zbog komunističkog nasilja, ona je brzo ukinuta 1956. Tada su njeni djelovi ponovo ušli u sastav Mitropolije Crnogorske. Pljevlja i okolina su pripali Dabrobosanskoj eparhiji, pa onda Mileševskoj.
Ova Mitropolija će dati i trećeg po redu Patrijarha obnovljene Srpske Crkve dr Gavrila Dožića, nekadašnjeg mitropolita Pećkog.
Katastrofa srpskog naroda i Srpske Crkve, a samim tim i Mitropolije Crnogorsko-primorske u okviru nje, počeće sa drugim svjetskim ratom, koji će ujedno na tlu Jugoslavije biti i građanski rat. Većina sveštenstva Srpske Crkve, a samim tim i Mitropolije Crnogorsko-primorske, bila je u ratu kako na udaru nacifašista, ustaša i njihovih saveznika, tako i revolucionarno-komunističkog pokreta te stoga nije ni čudo, što je sveštenstvo ove Mitropolije tokom rata, i na kraju rata, bilo desetkovano prvenstveno od komunista. Ova Mitropolija je kraj rata i poslijeratni period dočekala sa malim brojem sveštenstva, koje je bilo osnov crkvenog djelovanja. Ako se još u to uklopi i činjenica, da su komunističke vlasti sprovodile nasilnu politiku militantnog ateizma, lako se može zaključiti da je Srpska Pravoslavna Crkva, a samim tim i Mitropolija Crnogorsko-primorska, u prvim poslijeratnim decenijama praktično životarila. Do početka šezdesetih godina ovog vijeka stanje u Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj bilo je gotovo anarhično. Mitropolit Joanikije Lipovac ubijen je krajem juna 1945. g. u Bukulji kod Aranđelovca od komunista, mitropolit Arsenije Bradvarević izabran i ustoličen jula 1947. godine, ubrzo je uhapšen i osuđen na Cetinju od komunističkog režima 1954. G. ostavši u zatvoru sve do 1956. godine. Mitropolit Arsenije je osuđen na 11. godina i 6 mjeseci strogog zatvora pred sudom Okružnog suda na Cetinju krajem jula 1954. Pred sudom Vrhovnog suda NRCG septembra 1956. kazna mu je smanjena na 5 godina i 6 mjeseci zatvora. Mitropolit Arsenije je kaznu izdržavao u cetinjskom i kotorskom zatvoru. Pušten je na slobodu sredinom 1956. Konfiniran je u manastir Sv. Vavedenja u Beogradu, u kome se krajem 1963. upokojio. Ne poštujući Njegošev amanet, državna i partijska vlast u Crnoj Gori i SFRJ izvršila je jula 1972. godine rušenje kapele Sv. Petra Cetinjskog na Lovćenu u kojoj je Njegoš bio sahranjen. Umjesto pravoslavnog hrama na Lovćenu je od 1970. do 1974. izgrađen mauzolej po projektu hrvatskog vajara Ivana Meštrovića. Većina zemljišnog fonda i drugih značajnih dobara Mitropolije Crnogorsko-primorske a i čitave Srpske Pravoslavne Crkve bila je nacionalizovana. Položaj Mitropolije Crnogorsko-primorske i stanje u njoj, od svih eparhija Srpske Crkve bio je najgori. Izborom Danila Dajkovića za novog mitropolita Crnogorsko-primorskog, maja 1961. godine stanje se vremenom djelimično popravljalo. Ali sve su to bili spori koraci, jer je komunistički režim i dalje gušio Srpsku Crkvu, naročito ovu Mitropoliju. Krajem šezdesetih godina, starija plejada sveštenstva u Mitropoliji je polako odlazila, a priliv novog bio je veoma spor, sprečavan pritiscima na vjernike i mladiće, koji bi se opredjelili za sveštenički poziv. Komunistički režim je preko nametnutog svešteničkog udruženja, koristio obilato materijalnu bijedu, a i ljudske slabosti pojedinih sveštenih lica, ugoneći im strah u kosti, i izlažući ih stalnom ponižavanju. To je bilo vrijeme kad je u Crnoj Gori bilo društveno uglednije biti čistač toaleta, nego li sveštenik. Stanje se počinje mijenjati na bolje 80-tih godina, slabljenjem komunističkog sistema, makar onog u klasičnoj formi, kako u Srbiji, tako i u Crnoj Gori. Ta nova klima doprinosi da se izborom za Patrijarha Srpskog Pavla, te za mitropolita Crnogorsko-primorskog Amfilohija Radovića, decembra 1990 stanje u Srpskoj Crkvi i Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj bitno popravljalo. Obnavljaju se crkve i manastiri, a sve je veći priliv mladog i obrazovanog sveštenstva. Sve više naroda, koji je u prošlosti bio indoktriniran komunističkom propagandom, vraća se Crkvi.
Mitropolija Crnogorsko-primorska poprima opet staru ulogu kakvu je nekada imala, ako ne i možda težu. Poslednjim ratom od 1991. do 1995. godine došlo je do novih duhovno-moralnih potresa u srpskom narodu. Čitave srpske teritorije na zapadu su anulirane. Isti slučaj je i na istoku, u toku poslednjih ratnih sukoba na Kosovu i Metohiji tokom 1998./9. godine, što prouzrokuje i nimalo ružičastu perspektivu srpskog naroda i Pravoslavlja u ovim pokrajinama. Tako su se ne samo Srpska Crkva u cjelini, nego i Mitropolija Crnogorsko-primorska i Pravoslavlje uopšte, našli na ovim prostorima sabijeni ne samo kao nekada, između rimokatolicizma i islama, kao između čekića i nakovnja, nego i nečega što danas ugrožava u biti cio svijet, naročito narode koji su prošli i doživjeli pošast marksističko-ateističkog opustošenja. To je demonski duh nove hodenističko-potrošačke civilizacije i njenog "novog svjetskog poretka". Taj duh je u Crnoj Gori praćen nastavljanjem starih i podgrijavanjem novih dioba, usvajanjem novog tipa crnolatinaškog unijatstva, i istovremeno rađanjem plemensko-autokefalistične pseudocrkvenosti, pod vidom separatističke Crne Gore i "autokefalne crnogorske crkve". Teška je riječ, ali se istine radi mora izreći: ta pseudo crkvenost je izrasla iz prethodne brozomorne ideologije, u cilju propagiranja dubinske promjene, kako duhovnog etosa, tako i nacionalnog samosaznanja Crne Gore i njenog mjesta pod suncem. Mitropolija Crnogorsko-primorska, čistotom svoga evanđelskog uma, vjerna svome živom vjekovnom pravoslavnom svetosavskom predanju, i danas kao i juče, nastavlja svoj osmovjekovni hod kroz istoriju, i svoju apostolsku misiju u narodu, kao organski član svete Pećke Patrijaršije i jedne, svete, saborne apostolske Crkve Hristove. Neka bi ova kratka njena istorija bila doprinos ostvarenju te njene misije, i makar letimičnom upoznavanju bogatih riznica njene dugovjekovne bogočovječanske djelatnosti.
[ Projekat Rastko Cetinje | Promjena pisma | Pretraživanje | Mapa projekta | Kontakt | Pomoć ]
/ Projekat Rastko Beograd /