Naziv mesta: Srpski Semarton (knjiška varijanta: Srpski Sveti Marton, zvanični naziv: Sânmartinu Sârbesc) 
   Stanovništvo: 968 stanovnika, od čega Srba 605 (62,50%) 
   Administrativni položaj: Selo u okviru opštine Ulbeč (Peciu Nou) u Timiškoj županiji 
   Geografski položaj: Mesto leži u Tamiškoj ravnici između Tamiša i Begeja, na 30 km jugo-zapadno od Temišvara. 
   Veze: Asfaltnim putem Srpski Semarton je povezan sa sedištem opštine i sa Temišvarom. 
   Adresa crkve: 1938 Sânmartinu Sârbesc nr. 268, Judeţul Timiş, România 
   Hram crkve: Praznik Vaznesenja Gospodnjeg (Spasovdan) 
   Autori ikonostasa: Rezbari braća Mihailo i Lazar Janić iz Arada, slikar Nikola Aleksić iiz Arada 
   Tematski sadržaj ikonostasa: u soklu - Kamenovanje Svetoga Stefana, Neopalima kupina, Žrtva Avramova, Usekovanje; na carskim dverima - Blagovesti, na bočnim - arhiđakon Stefan, odnosno arhanđeo Mihail; iznad carskih dveri - Večera na putu za Emaus, iznad bočnih - Rođenje, odnosno Vavedenje Bogorodice; prestone ikone - Sveti Nikola, Bogorodica, Spasitelj, Preteča; ispod prazničnih ikona - šest scena iz Hristovog života; praznične ikone - Rođenje, Sretenje, Krštenje, Vaskrsenje Hristovo, Silazak Svetoga Duha, Preobraženje; centralna ikona - Vaznesenje Hristovo; u luku - Tematski sklop Raspeća uokviren scenama strasti Hristovih, u podnožju Krsta - Polaganje u grob; u samom potrbušju luka - ikone Svetih apostola. 
   Autor zidnog slikarstva: Stevan Aleksić iz Arada 
   Drugi poznati umetnici:  Jovan Subotić, autor ikona sa tronova 
   Kratak istorijat gradnje i obnove: Mesto je pomenuto uz ime sveštenika 1333. godine, zatim u spisima Višegradskog suda 1358, kasnije i u popisu mesta 1478. godine, ali njegovo dovođenje u vezu sa nekom crkvom hrama Svetoga Martina, mada je logično i ne bez osnova, predstavlja tek nepotvrđenu pretpostavku. Seosko predanje ne doseže dublje od razmeđe XVII  i XVIII veka, ali je tu dosta određeno: navodi tačan broj od 16 porodica (ili rodova) koje su se naselile posle Velike seobe pod Patrijarhom Arsenijem III, označava ognjišta na kojima su obitavali i pominje crkvu od pletera u atarskom potesu Velike livade. Na jednoj crkvenoj knjizi piše da je poklonjena 1742, na drugoj da je kupljena 1749. za crkvu hrama Vaznesenja Gospodnjeg u Semartonu, što je nesumnjiv dokaz o postojanju crkve. 
   Razvoj sela i premeštanje seoskog ognjišta sredinom XVIII veka dali su povoda da se 1757. godine izgradi nova crkva, takođe hrama Vaznesenja Gospodnjeg. Prema opisu iz inventara od 1820. godine crkva je bila zidana: temelji od pečene cigle, zidovi od nepečene cigle, krov od šindre, nad oltarem i nad tornjem - po krst od beloga lima; duga je bila 8,5 klaftera, široka 3,5 klaftera, visoka klafter i dva šuha; imala je 6 zastakljenih prozora i dvoja dvokrilna vrata. U unutrašnjosti svod je bio od dasaka, patos od pečene cigle, templo od dasaka, na templu četrdesetak, a po crkvi još tridesetak ikona. Nemoguće je odgovoriti ko je izradio sedamdesetak pomenutih ikona, jer su poslednji delovi toga živopisa propali  1971. godine neispitani i neopisani; postoji verovatnoća da su bile iz kičice mesnog slikara Žive Čolakovića, čiji su pojedinačni radovi do nedavno čuvani u crkvi. U tornju su bila dva mala zvona, a treće veće je zasebno visilo na stubovima. Kuće Semartona toga vremena bile su neka vrsta poluzemunica, pa je i crkva tako građena: ukopana u zemlju oko pola metra i okružena šančevima za odlivanje kišnice. 
   Kada je seosko ognjište ponovo premeštano, ova crkva je još korišćena tridesetak godina, a zatim je izgrađena nova, u nju su prenete sve knjige i utvari tja do klešta za ugalj, a stara je dotrajavala na groblju, uz povremene opravke, pri kojima je i kraćena sa zapadne strane. 
   Na pojutarje Spasovdana 1971. zapadno čelevlje je palo, povuklo krov, koji se srušio na grede, polomio ih i obrušio se u lađu crkve; za čudo divno, jedini preostali deo nekadašnjeg svoda, što se bio sačuvao u oltarskom prostoru, celcat se spustio i zakrilio Svetu trapezu, te je ostala i nepovređena, i čista. Opravljena je iste godine. 
   Ponovno premeštanje seoskog ognjišta usledilo je oko 1800, a godine 1825. počelo je sakupljanje priloga u hrani i novcu za podizanje nove crkve, takođe hrama Vaznesenja Gospodnjeg. Radovi su otpočeti 1828, a završeni 1832. godine. Gradilo se opekom pečenom u samom mestu, a kamen i drvo dovozili su iz lipovskog kraja. Sadašnji ikonostas, prestole i pevnice rezbarila su braća Mihailo i Lazar Janić 1835-1840, a slikao Nikola Aleksić sa svojim učenicima 1844-1845. godine; na izričiti zahtev Crkvene opštine sve je urađeno uglavnom po ugledu na tek postavljeni ikonostas Saborne crkve u Temišvaru. Nova crkva je opravljana više puta, a najznačajniji radovi preduzeti su 1909. godine, kada je ikone svoga deda čistio i nove slikao Stevan Aleksić; velika spoljna opravka, sa skidanjem krsta i jabuke, izvršena je 1936, a zatim je usledilo razdoblje u kojem je zanemarena, te je prilikom nevremena na drugi dan praznika Duhova 1981. godine završni deo krova - mali trbuh, jabuka i krst - pao i oštetio krov. Prilikom odmah preduzete opravke odstupilo se i od pređašnjeg oblika, i od konstruktivnog rešenja. 
   Sadašnje stanje crkvenih objekata: Stara crkva je sada u dobrom stanju, od nepečene cigle, sa čelevljem i temeljem od pečene cigle, pokrivena crepom, u obliku lađe, sa lučnom oltarskom apsidom i niskim limenim tornjem; ima samo zapadna vrata i pet prozora; donekle je izmenjena prilikom opravke 1971. godine, kada je unutrašnjost nasuta, te se izgubio prvobitni izgled poluzemunice. 
Nova crkva je dobro očuvana, u svom prvobitnom građevinskom obliku, sem visinskog dela tornja; spolja je u obliku lađe, unutra u obliku krsta, ima lučnu oltarsku apsidu i arhitektonski ukrašen toranj, zasvođena je ciglama. Živopis nije diran posle 1909. godine, i u dobrom je stanju, za razliku od zidne dekoracije, koja je stradala najviše na svodovoma, uglavnom zbog prodora atmosferske vlage. 
Značajne pokretne umetničke vrednosti i kulturno-istorijske znamenitosti: U blizini Stare crkve nalazila se do pre pedesetak godina Vodica: izvor vode u duplji nekakve stare vrbe. Vodu su smatrali celebnom i k njoj dolazili kao na axiluk. Obično bi se vodom umivali (ili prali bolna mesta), zatim bi odstojali bdenije i prespavali u crkvi. 
   Raštrkano selo, sa crkvom od pletera od pre 1757. godine, jeste Semarton Dositejevog detinjstva; on je tu dolazio kod deda po majci, Ranka Paunkića. U svojim spisima Dositej izričito pominje crkvu od 1757. godine. Video ju je svakako još u leto 1757, kada je, bežeći iz Temišvara u manastir Hopovo, počinuo kod salaša svoga deda i pogledom obuhvatio Semarton, koji mu je, kako tekstualno stoji, bio predrago selo i zemlja duši sveta. Kada se 1777. vratio u Banat, posetio je Semarton pre rodnog Čakova i bio u crkvi sa sveštenikom Radulom, jer su uz crkvu, u nizu grobova porodice Paunkić, sahranjene njegova mati Kruna i sestra Jula, ali već tada nije mogao tačno razaznati njihove grobove. 
Uz južni crkveni zid Stare crkve sada stoji mermerna piramida, koju je semartonska omladina podigla 1905. godine, kako piše: "Kruni, materi nezaboravljenog Srbina Dositeja Obradovića". 
   U staroj crkvi se služi povremeno, ali obavezno na Đurđevdan, u spomen porodice Dositejevih predaka, kojima je Đurđevdan bio krsna slava. 
U tornju nove crkve su četiri zvona i satni mehanizam. Najstarija crkvena knjiga je Cvjetoslov (Moskva, 1697); ostale su iz XVIII i XIX veka. 
   Na oltarskom zidu spolja je spomen-ploča sa imenima meštana poginulih u Prvom, a u crkvenoj porti - mermerna piramida sa imenima meštana poginulih u Drugom svetskom ratu. 
   Sveštenik: jerej Milorad Ostojin, rođen u Stančevu 1956, završio Bogosloviju Rumunske pravoslavne crkve u Karansebešu 1976; iste godine je rukopoložen; služio je u Parcu 1976-1977, Ivandi 1977-1979, od tada služi u Semartonu. 
   Ostale crkve u mestu: Pravoslavna rumunska kapela. 
 

  
  Autor: Stevan BUGARSKI