Katarina Nikolić

Crkveni spomenici na području krivošija i Ledenica

(I deo)

Započeto istraživanje graditeljskog nasleđa Krivošija i Ledenica nastalo je kao posledica potrebe da se bolje upozna, prouči i valorizuje arhitektonska baština planinskog zaleđa Boke Kotorske. Rad koji sledi odnosi se na crkvenu arhitekturu kao sublimat složenog i slojevitog narodnog graditeljskog umeća i njegov najviši izraz.

U prvom delu prikazano je istraživanje sledećih crkava:– Sv. Nikola, Donje Ledenice– Sv. Petka, Gornje Ledenice– Sv. Petka, Poljice

U drugom delu obradiće se:– Sv. Jovan, Dragoševo selo– Pokrov Bogorodice, Dragalj– Roždestvo Bogorodice, Zvečava

Pored terenskih istraživanja koja su obuhvatila tehničko i fotografsko snimanje spomenika i njihov opis, proučavanje graditeljske baštine Krivošija i Ledenica baziralo se i na podacima iz Šematizma bokokotorske i dubrovačke eparhije za godine 1875, 1876, 1888,1924, kao i na podacima iz objavljenih radova autora koji su proučavali istoriju i različite oblasti života stanovnika ovog područja.

Područje Krivošija i Ledenica

Područje Krivošija i Ledenica obuhvata severozapadni deo planinskog zaleđa Boke, teritoriju i naselja iznad Risna omeđenu obroncima hercegovačkih planina sa zapadne i planinama stare Crne Gore sa istočne strane^[1].

Krivošije su rtom Pazua podeljene na Gornje i Donje Krivošije^[2], a čine ih sela Han, Malov Do, Dragalj, Zvečava i Knežlaz. Ova sela čine male grupe kuća koje su, prilagođavajući se konfiguraciji terena, podignute bez naročitog reda. Danas je većina sela skoro napuštena, a u njima se nalaze crkve sv. Petke (Poljice), sv. Jovana (Dragoševo selo), Pokrova Bogorodice (Dragalj) i Roždestva Bogorodice (Zvečava). Na Krivošijama postoje ostaci vojnih tvrđava iz perioda austrougarske vladavine Bokom.

Ledenice se, takođe, dele na Gornje i Donje Ledenice i čini ih više zaseoka u kojima se nalaze crkve sv. Nikole i sv. Petke.

U radovima koji se odnose na oblast Krivošija i Ledenica obrađeni su istorijski dokumenti iz dubrovačkog, kotorskog i turskih arhiva, koji potiču iz doba turske, mletačke i austrougarske vladavine.

Oblast je, po Jiričeku, dobila ime po nekom Krivošiću (Radosa Kriuosich) čije se ime pominje u jednom dubrovačkom dokumentu iz XV veka^[3].

Sl. 1 Karta Boke sa položajem crkava na Krivošijama i Ledenicama

Jelisaveta Subotić navodi izveštaj mletačkog zapovednika u Risnu, Anđela Gonema od 2.VIII1686. u kojem se pominje 15–20 kuća u Krivošijama^[4], što smatra prvim pominjanjem oblasti Krivošija u pisanim izvorima.

Krivošije se nalaze na teritoriji nekadašnje turske nahije Riđani, i delom Dračevice. Naseljenost ovih oblasti, kuda prolazi značajan trgovački put koji je spajao obalu sa dubokim kontinentalnim zaleđem, može se pratiti kroz srednji vek sve do antičkog doba. O ovome svedoče ostaci popločanog puta iz doba Rimljana koji se nalaze u dubodolini Lupoglava^[5].

Za neposredne pretke Krivošijana smatraju se Riđani, srednjevekovni Vlasi po kojima je oblast i dobila ime. O Riđanima i njihovom načinu života, organizaciji i odnosima sa stanovnicima susednih oblasti saznajemo iz rada Đurđice Petrović^[6]. Prvi do sada poznati pomen Riđana u arhivskim zapisima zabeležen je 1335. godine^[7].

Tokom 17. veka, usled stalnih sukoba, migracija stanovništva ove i okolnih teritorija, i mešanja sa crnogorsko-hercegovačkim plemenima Riđani polako nestaju.

Pored toga što je uticaj pravoslavne crkve morao biti znatan^[8], o crkvenoj arhitekturi u doba Riđana zna se malo. Pošto u osmanskom carstvu nije bila dozvoljena gradnja hrišćanskih hramova, pretpostavlja se da su za verske obrede koristili građevine podignute pre 1485. godine. U popisu fra Santa iz Splita iz 1637. godine^[9], kojim nisu obuhvaćene crkvene građevine na čitavoj teritoriji današnjih Krivošija i Ledenica, pominje se jedino crkva sv. Jovana u Poljicama, mada se ne navodi precizan lokalitet na kojem se nalazila. U ovom izveštaju kao ni u ostalim arhivskim dokumentima ne pominju se ostale, danas poznate crkve, a njihovi ostaci na terenu tokom istraživanja nisu pronađeni.

Crkva sv. Nikole, Donje Ledenice

Crkva sv. Nikole u Donjim Ledenicama nalazi se na omanjoj zaravni neposredno uz put Risan-Grahovo, na prevoju odakle sa južne strane počinje oblast Ledenica. Sa ovog mesta pruža se pogled na Risanski zaliv, Verige i Tivat, kao i na istočne obronke Orjena i zapadne obronke Lovćena.

O vremenu izgradnje crkve u pisanim istorijskim izvorima nema drugih za sada poznatih podataka osim u Šematizmu eparhije kotorsko-dubrovačke za 1875. godinu, gde se navodi da je 1699. godine sagrađena crkva sv. Nikole u Ledenicama.

Drugo pominjanje crkve je u Šematizmu iz 1888. godine gde se u spisku crkava popravljenih u godini 1887. nalazi i crkva sv. Nikole u Ledenicama^[1].

Oko crkve se nalazi groblje. Uz njen severni zid nalazi se i porodična grobnica Subotića, gde je sahranjena Jelisaveta Subotić, lingvista, koja je tokom šezdesetih i sedamdesetih godina HH veka istraživala i pisala o Krivošijama. Crkva ima isturen položaj u odnosu na groblje, i njena zapadna polovina nalazi se izvan ogradnog zida (sl. 3). Ispred crkve je mali popločani plato, prekinut trasom puta Risan-Grahovo (sl. 2). Crkva se danas nalazi u dobrom stanju i bez vidnih oštećenja.

Na južnoj strani, pored groblja, nalazi se građevina zidana kamenom, spratnosti P+1, koja je danas ruševina bez krova i međuspratnih konstrukcija. Pretpostavlja se da je sagrađena u doba austrijske vlasti, za potrebe vojske.

Pisani istorijski izvori ne sadrže precizne podatke o vremenu i radovima koji su se izvodili na crkvi, ali analizirajući položaj današnje crkve u odnosu na okolni teren, groblje i put kao i stepen obrade kamena i kvalitet zidanja, uočavaju se tri faze u gradnji crkve.

Prvobitna crkva za koju znamo da je sagrađena 1699. god. i čiji su ostaci danas deo apside i južnog zida crkve, bila je manja od današnje. Posle Krivošijskog ustanka (1869.) nastupio je period od dvadesetak godina, u kome su obnovljene mnoge građevine u Krivošijama^[2] često uz državnu pomoć Austro-ugarske.

Prvi talas obnove mogao bi biti u vreme neposredno posle ustanka kada je obnovljena i crkva sv. Petke u Gornjem polju u Ledenicama^[3]. Tom prilikom popravljeni su oštećeni delovi zidova i crkva je produžena sa zapadne strane. Podaci o njenoj dužini u ovoj fazi vidljivi su na severnoj fasadi crkve u vidu razlike u slogu i kvalitetu obrade kamena.

U drugoj obnovi, koja bi mogla biti pomenute 1887. godine, crkva je dobila današnji izgled-gabarit i veličinu, preslicu sa jednim zvonom, vrata na južnoj fasadi kao i dva nova lučno završena prozora na južnom i severnom zidu, zatvorena rešetkom od kovanog gvožđa.

Po tipu i konstrukciji, crkva sv. Nikole je jednobrodna zasvedena građevina izdužene osnove, sa niskom polukružnom zasvedenom apsidom na istočnoj strani i zvonikom ž’na preslicu“ sa jednim zvonom, na zapadnoj strani. Krov na crkvi je dvovodan u novije vreme pokriven falcovanim crepom, a na apsidi je plitak, arhaičan i pokriven kanalicom (sl. 4).

Crkva je zidana lokalnim kamenom sive boje, blokovima ujednačene veličine i oblika, sa vidnom razlikom na mestima gde se nalaze inkorporirani ostaci zidova najstarije faze crkve (sl. 5).Fasade su jednostavne, ravnih zidova, sa kamenim kotalima u podnožju krova i sa po jednim lučno završenim prozorom na istočnoj (sl. 6), južnoj i severnoj strani (sl. 8). Zapadna fasada, koja pripada najmlađoj fazi zidanja crkve, zidana je precizno klesanim kamenom sa uskim spojnicama (sl. 2). Iznad ulaznog portala nalazi se jednostavno profilisani okulus.

Crkva nema drugih stilskih obeležja osim bogato ukrašenog zvonika „na preslicu“ na pročelju, renesansno-baroknih karakteristika (sl. 7). Zvonik se sastoji od horizontalne bazne profilisane ploče ukrašene gutama, dva stubića kvadratnog preseka i profilisanog lučnog segmenta nad njima. Na vrhu preslice nalazi se mermerni krst novije izrade. Na zvoniku je zvono za koje se ne može reći iz kog je vremena i da li je izvorno pripadalo zvoniku ove crkve.

Izduženi oblik crkve u unutrašnjosti stvara utisak prostra-nosti, a oltarski prostor je ikonostasom odeljen od naosa. Zidovi su kao i svod, malterisani, a u podnožju svoda nisu vidljivi profilisani venci.

Pod u unutrašnjosti crkve popločan je pravougaonim kamenim pločama od sivog lokalnog kamena, a denivelacijom u podu naglašen je oltarski prostor.

Iz Šematizma za godinu 1879. saznajemo da je u crkvi sv. Nikole 1878.g., iste godine kada i u crkvi sv. Petke u Poljicama, izrađen novi ikonostas delo Josifa Katurića, kaluđera manastira Banje koji je u drugoj polovini XIX veka oslikao ikonostase u nekoliko crkava u Boki^[4].

Za zatečeni ikonostas se pretpostavlja da je iz Katurićevog vremena (sl. 9). Skladnih je proporcija, izveden u duborezu fine i precizne izrade, bojenog sloja u beloj, plavoj, zelenoj i zlatnoj boji. Kompozicijski, po horizontali podeljen je na tri zone. U donjoj zoni su postamenti stubića koji se pružaju kroz gornje dve zone. Stubići su tanki, okruglog preseka, ukrašeni spiralno obmotanom trakom i cvetovima, a završeni stilizovanim floralnim kapitelima. Horizontalne vence ukrašavaju nizovi četvorolisnih, zvezdolikih cvetova. Pored carskih dveri postoje i dvoje bočnih-severne i južne dveri.

Različite stilske osobenosti, stanje i raspored zatečenih ikona ukazuju da je na ikonostasu bilo više intervencija. Moguće je da je među ovim ikonama nastarija ikona sv. Nikole, rađena na limu, koja se nalazi u donjoj zoni (sl. 10). Svetitelj je prikazan u raskošnoj odori sa krunom na glavi, dok je u pozadini jasan prikaz dvorca ili crkve sa zvonikom. Iako su sačuvane konture, natpis i pozadina, lik svetitelja je znatno oštećen. Za ovu ikonu se, na osnovu sličnosti sa ikonama u crkvi sv. Vartolomeja u Krimovicama, smatra da je možda Katurićev rad i da, pošto je in situ, izvorno pripada ovom ikonostasu. Da bi se pouzdano utvrdilo da li je ovo ikonostas koji se pominje u Šematizmu, potrebno je izvršiti analizu prethodno bojenih slojeva i ispitati analogiju sa ostalim dostupnim ikonostasima za koje se zna da su rad istog majstora. O ostalim originalnim ikonama sa ovog ikonostasa nema zabeleženih podataka.

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice Zapadna fasada

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice, Pogled sa jugozapada

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice, Pogled sa jugoistoka

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice, Pogled sa jugozapada, Ikonostas

Crkva sv. Nikole, Donje Ledinice Ikona sv. Nikole

Crkva sv. Petke, Ledenice

Parohijska crkva sv. Petke nalazi se na izdignutom zaravnjenom platou u krševitom Donjem polju u Ledenicama u blizini zaseoka Lazovići i Ilići. Crkva se nalazi u središtu lokalnog groblja ograđenog kamenim ogradnim zidom.

Po usmenom predanju meštana crkva potiče iz XV veka, a današnje crkve preciznije određuju vreme njenog nastanka. Na osnovu stilskih karakteristika kao i osobina zidanja može se pretpostaviti da je crkva izgrađena sredinom XIX veka.

U pisanim istorijskim izvorima crkva se pominje više puta. U Šematizmu eparhije bokokotorsko-dubrovačke za 1876. godinu, navodi se da je crkva sv. Petke sagrađena 1647. godine, i da je 1856. godine postala parohijalna crkva. U istom Šematizmu takođe se navodi da je u Krivošijskom ustanku 1869. godine crkva porušena, a 1870. godine, uz pomoć dobijenu od cara Franca Josifa I, potpuno obnovljena.

U Šematizmu za godinu 1888. godine postoji podatak o crkvama popravljenim u 1887. godini, gde se pominje crkva sv. Petke u Ledenicama koja je ž’oštećena pri zadnjem ustanku, popravljena državnom pomoći i osvećena 26. novembra“.

Na osnovu ovih podataka možemo pretpostaviti da današnji izgled crkve potiče iz 1870. god. i da su radovi trajali sve do 1887. god. kada je crkva konačno i osvećena. Osim godine izgradnje, drugi pisani podaci o starijoj crkvi za sada nisu poznati.

U ogradnom zidu dvorišta crkve pronađen je ugrađen lučni kameni segment. Ukrašen je sa tri plitko urezana krsta. Srednji krst je centralno postavljen i veći, a dva manja, upisana u krug, nalaze se na krajevima luka. Može se pretpostaviti da je ovaj lučni kameni elemenat bio završetak zvonika starije crkve.

Na zapadnoj strani, u podnožju platoa na kome se nalazi crkva sa grobljem, i danas postoje ostaci dve starije prizemne kamene građevine. Na osnovu vrste kamena i načina zidanja može se pretpostaviti da je manja građevina na južnoj strani, sa ostacima jednovodnog krova, starija, a veća građevina sa ostacima drvene međuspratne konstrukcije na severnoj strani, mlađa. Zidane su tehnikom zidanja ž’ u suho“.

Za današnji zvonik „na preslicu“ sa tri zvona, može se pretpostaviti da je nastao u vreme obnove posle ustanka, između 1870. i 1887. god. ili u nekoj od narednih prepravki crkve o kojoj nemamo pisanih podataka. Impozantna veličina i proporcije zvonika, profilacije vijenca u njegovom podnožju i profisanog lučnog segmenta na vrhu daju mu barokni karakter. Činjenica da je u odnosu na veličinu crkve zvonik predimenzionisan kao i da je zidan većim blokovima i drugom vrstom kamena upućuje na pretpostavku da je zvonik možda donesen sa neke druge crkve, ali da je svakako građen naknadno u odnosu na korpus same crkve. Zona iznad trećeg vijenca zvonika izrađena je od betona, što ukazuje na oštećenje zvonika ili njegovo rušenje o kome nema poznatih podataka.

Na osnovu iznesenog može se zaključiti da je današnja crkva podignuta 1870. godine na mjestu starije porušene crkve sagrađene 1647. godine, koja je u ustanku 1869. oštećena ili srušena, a 1870. obnovljena i da je u toj obnovi, koja je završena 1887. godine, dobila barokni zvonik.

Po tipu i konstrukciji crkva sv. Petke je jednobrodna zasvedena građevina, sa dvovodnim krovom pokrivenim crepom. Ima polukružnu zasvedenu apsidu na istočnoj strani i zvonik ž’na preslicu“ sa tri zvona na zapadnoj strani.

Zidana je lokalnim kamenom u pravilnim redovima, kamenim blokovima neujednačene veličine i oblika, ali solidno i čvrsto.

Fasade su jednostavne, ravnih zidova, sa kamenim kotalima u podnožju krova i sa po jednim lučno završenim prozorom na istočnoj, južnoj i sjevernoj strani. Na zapadnoj fasadi iznad ulaznog portala nalazi se mali arhaični okulus, a u podnožju zvonika polukružno profilisani venac. Crkva je zatečena u dobrom stanju, bez vidnih pukotina ili oštećenja.

U unutrašnjosti crkve oltarski prostor je ikonostasom odeljen od naosa. Zidovi su malterisani, kao i svod.

Linija svoda je nepravilni luk, a u podnožju svoda postoji tanak profilisani vijenac. Pod je popločan kvadratnim, precizno otesanim kamenim pločama ružičaste boje iz đuričkog majdana, a u oltarskom prostoru postoji denivelacija. Časna trpeza se sastoji od nepravilnog, pritesanog kamenog bloka i tanke horizontalne ploče.

Ikonostas je jednostavan, savremen, a o ostacima starijeg ikonostasa nema pisanih podataka.

U Šematizmu pravoslavne eparhije bokokotorsko-dubrovačke za 1876. godinu pominje se „staro kandilo što ga 1875. g. pretopiše“, izrađeno 1763. godine u manastiru apostola Luke na Svetoj Gori, dar Lazara Savića Sarajlije, na kome je stajao slijedeći natpis:

Crkva sv.Petke, Donje Ledinice, Zapadna fasada

Crkva sv. Petke, Ledinice Pogled sa zapada Crkva sv. Petke, Ledinice Pogled sa jugozapada

Crkva sv. Petke, Ledinice Pogled sa severa Crkva sv. Petke, Ledinice Istočna fasada

1 Crkva sv. Petke, Ledinice Izgles svoda

2 Crkva sv. Petke, Ledinice Lučni element ugrađen u ogromni zid

2 Crkva sv. Petke, Ledinice Ikonotas

Crkva sv. Petke, Poljice

Mesto na kome je podignuta crkva sv. Petke nalazi se u Donjim Krivošojama, na obroncima planine Orjen. To je zaravnjeni plato u gustoj grabovoj šumi, na nadmorskoj visini od 670 m, u blizini zaseoka Poljice od čijih kuća je udaljen oko 1,5 km. Od Risna do Poljica i danas postoji kamenom popločana pešačka staza u vidu serpentina.

Crkva se nalazi u sredini lokalnog groblja, ograđenog kamenim zidom. Iako kroz gustu šumu od sela do crkve vodi strm makadamski put proširen zadnjih godina, pristup crkvi je i dalje otežan. Ovakav položaj - izolovan i visoko iznad naselja, karakteriše hramove posvećene kultu sv. Petke u Boki.^[1] Ovo se objašnjava odnosom prema svetiteljki i time da vernik, da bi dospeo do hrama, treba da podnese žrtvu-fizičku i duhovnu.

Prema usmenom predanju crkva sv. Petke potiče iz 15. veka, kada ove krajeve naseljavaju Riđani. Stilske karakteristike današnje crkve (sl. 19, 20, 21), međutim, pokazuju da je građevina mogla nastati krajem 17. ili tokom 18. veka. To potvrđuju i istorijski izvori-prema Nakićenoviću^[2] crkva je sagrađena 1776, a obnovljena 1865. godine.

Jasmina Đorđević u svom radu o Dračevici i Riđanima^[3] navodi da se u izveštaju fra Santa iz Splita o stanju u barskoj nadbiskupiji iz 1637. godine u popisu crkava pominje pravoslavna crkva sv. Jovana u Poljicama. Na prostoru crkve do sada nisu vršena arheološka istraživanja koja bi mogla da pruže nove podatke o postojanju starije kultne građevine na ovom mestu, a kako drugi pisani istorijski izvori o tome do danas nisu poznati, predanje da je ona postojala na mestu današnje crkve ostalo je nepotvrđeno.

Po tipu i konstrukciji crkva sv. Petke je jednobrodna zasvedena građevina, sa polukružnom apsidom na istočnoj i ulazom i zvonikom na „preslicu“, na zapadnoj strani. Na crkvi su vidni ostaci dvovodnog krova pokrivenog kanalicom kao i spoljna strana svoda.

Crkva je zidana lokalnim kamenom, u pravilnom slogu, blokovima kamena neujednačenim po veličini, ali solidno i čvrsto. Fasade crkve su jednostavne, ravnih zidova, bez venaca, sa po jednim prozorom na podužnim stranama. Polukružni svod crkve formiran je od svodara-uskih blokova kamena, u pravilnom slogu (sl. 22). Uočava se jedan viši, promišljeniji stepen veštine graditelja koji izrađujući krivinu polukružnog svoda u unutrašnjosti crkve, istovremeno sa spoljne strane svodarima formira kosine dvovodnog krova sa skoro ravnim površinama (sl. 23).

Unutrašnjost crkve je prostrana, osvjetljena svjetlošću sa prozora na bočnim zidovima i iz apside (sl. 24). Zidovi su zidani kamenom i malterisani, kao i svod, a na njima se ne uočavaju ostaci živopisa. Duž oba podužna zida naosa i u apsidi pruža se jednostavan tanki venac.

U unutrašnjosti crkve ističe se precizno izveden pod. Popločan je krupnim pravougaonim, otesanim pločama, ružičaste boje iz đuričkog majdana. Oltarski prostor je povišen u odnosu na pod crkve za jedan stepenik, izrađen od korčulanskog bijelog kamena, profilisan preciznom obradom.

U oltarskom prostoru, na uglu apside i južnog zida, u zid je ugrađena kamena posuda od belog kamena, bogato ukrašena (sl. 25). Može se pretpostaviti da je služila da se pomoću nje, osvećena voda koja preostane posle crkvenog obreda, odvede kroz zidove u temelje crkve. U samoj apsidi, levo od prozora nalazi se niša za odlaganje liturgijskih predmeta.

Časna trpeza se sastoji iz velikog, nepravilnog, pritesanog kamenog bloka i horizontalne kamene ploče.

Na pročelju iznad vrata nalazi se okulus, sa motivom sunčevog diska, sa četiri dijagonalno postavljena krsta i dva reda konopa (sl. 26). Crtež je pojednostavljen - linijski i uklesan kao plitki reljef u kameni blok približno kvadratnog oblika. Iznad glavnih vrata na zapadnoj fasadi, nalazi se rasteretni luk, koji sa gornjim pragom vrata čini malu nišu u kojoj je izvorno mogao postojati neki likovni motiv sa religioznim sadržajem.

Po kazivanju meštana, za vreme drugog svetskog rata italijanski vojnici su skinuli pokrivač od kanalice i upotrebili ga kao materijal za svoj logor. Od tada je crkva bez krova, sa svodom koji zbog nedostatka pokrivača propušta atmosferilije, pa je unutrašnjost crkve oštećena od vlage.

Ostala oštećenja koja se mogu uočiti prouzrokovana su nedostatkom krovnog pokrivača i mogu se sanirati jer ne utiču na statičku stabilnost crkve. To je malterna obloga u unutrašnjosti crkve, nekoliko oštećenih kamenih ploča u podu oltarskog prostora, nedostajući pragovi iznad prozora na unutrašnjoj strani (sl. 27) za koje se po ostacima može zaključiti da su bili drveni, kao i napukla kamena greda iznad portala. Osim navedenog, zidovi crkve su u dobrom i solidnom stanju, bez vidnih pukotina.

Na groblju oko crkve nalazi se i nekoliko nadgrobnih spomenika od domaćeg kamena ukrašenih floralnim motivima.

U Šematizmu Eparhije bokokotorske za 1888. godinu nalazi se podatak da je iste godine u crkvi sv. Petke u Poljicama postavljen novi ikonostas, rad Josifa Katurića, kaluđera Manastira Banja kod Risna.

O prvobitnom ikonostasu koji je stajao u crkvi do 1878. godine kada ga je zamenio ikonostas Josifa Katurića do danas nema podataka. Može se pretpostaviti da je stajao na istom mestu kao i mlađi ikonostas s kraja 19. veka. Na položaj ikonostasa ukazuju plitki žljebovi na gornjoj površini denivelisanog poda u oltarskom prostoru. Osim ovih podataka vezanih za položaj, nema saznanja o rešenju i izgledu ikonostasa koji je izradio Josif Katurić. Moguće je da se pojedine ikone nalaze u okviru neke od poznatih zbirki ikona, što bi trebalo naknadno utvrditi.

U Šematizmu iz 1887. godine postoji podatak da je 1876. godine Kosta Ivelić priložio ili zaveštao crkvi sv. Petke mali ručni srebrni krst. Pomenuti krst kao ni drugi bogoslužbeni predmeti nesu nađeni u crkvi, a nema ni saznanja do kog vremena su postojali.

U Šematizmu za 1924. godinu crkva sv. Petke u Poljicima se pominje kao još uvek aktivna crkva-filijala crkve sv. Jovana Preteče u Zvečavi, a njen kapelan je jeromonah Inokentije Šparović. Po kazivanju meštana služba u crkvi nije vršena od drugog svetskog rata.

2 Crkva sv. Petke, Poljice

Crkva sv. Petke, Poljice Pogled sa zapada Crkva sv. Petke, Poljice Pogled sa severozapada

Crkva sv. Petke, Poljice Pogled Izgled severoistočnog ugla Crkva sv. Petke, Poljice Izgled svoda u unutrašnjosti

Crkva sv. Petke, Poljice Izgled južne fasade i raskrivenog svoda Crkva sv. Petke, Poljice Unutrašnjost crkve

Crkva sv. Petke, Poljice Dekorisana kamena posuda Crkva sv. Petke, Poljice Okulus na pročelju crkve

Crkva sv. Petke, Poljice Prozor na unutrašnjoj strani severnog zida

1 Tatjana Bućin- Kriještorac, O prvobitnoj posveti crkve Sv. Ane u Kotoru, Godišnjak pomorskog muzeja Kotor

2 Pop Sava Nakićenović, Antropogeografska studija Boka“ Beograd 1913,515

3 Jasmina Đorđević, Dračevica i Riđani sredinom XVI vijeka, Beograd 1997,

Katarina Nikolić

Summary

This issue refers to three sacral architecture monuments in the area of Krivosije and Ledenice and represents first part of the research that, beside the other examples of sacral architecture of this area, other kinds of architectural heritage will be treated.

Church of St. Nikola in Donje Ledenice was, according to data recorded in Šematizam from 1875., built in 1699. thou, architectural analysis of the church imply that its today appearance is a result of three phases of construction. The youngest one originates from 1878. Remains of the oldest phase are incorporated in the east part (apses) and southeast angle of the building. In the second phase a church twice smaller was built, and it is presumed that it got today appearance in 1878. Rising of the iconostas done by a monk Josif Katuri from Banja monastery near Risan, refers to the youngest phase.

Church of St. Petka in Gornje Ledenice was, according to data recorded in Ljematizam from 1876., built in 1647. According to the same source it was ruined in Krivoljije rebellion in 1869. and than with help from Austrian emperor Franc Josip I rebuilt in 1870. Its today appearance resembles the one from the time of its renewal in the middle of the second half of XIX century.

Church of St. Petka in Poljice, according to tradition originates from XV century. Characteristics of its architecture imply that today church dedicated to St. Petka, could be raised in second half of the XVII century or during the XVIII century. A presumption that today church was built in the place of the older one, is also presented in this issue. This presumption could be confirmed only according to archeological exploration.

(Prevod autora)

// Zemlja / Povijest / Ljudi / Duhovnost / Umjetnost //
[ Promjena pisma | Pretraživanje | Mapa Projekta | Kontakt | Pomoć ]

© 2001-2003. "Projekat Rastko - Biblioteka srpske kulture na Internetu"; Tehnologije, izdavaštvo i agencija "Janus"; kao i nosioci pojedinačnih autorskih prava. Nijedan dio ovog sajta ne smije se umnožavati ili prenositi bez prethodne saglasnosti. Za zahtjeve kliknite ovdje.