Radoslav Lazić: Estetika TV režije

PREDGOVOR

Filmomag televizije, brz kao blesak oka, ili misaona iskra, sposoban da direktno i jednostavno pošalje milionima slušalaca i gledalaca svoju umetničku interpretaciju događaja u neponovljivom trenutku njegovog zbivanja, u trenutku prvog i beskrajno uzbudljivog susreta s njim.

Sergej Ejzenštejn,
Izabrana dela, tom 2, 1964.

U traganju za estetikom režije

U naučnoistraživačkom poduhvatu, od početka sedamdesetih pa sve do kraja devedesetih godina, na nekadašnjem jugoslovenskom dramskom prostoru, autor je objavio desetinu knjiga posvećenih fenomenu režije, u različitim vrstama dramskih umetnosti: pozorišna režija, filmska režija, operska režija, režija u lutkarskom teatru. Ovaj dekalog o režiji - desetoknjižje o režiji autor zaokružuje objavljivanjem knjige Estetika TV režije - reditelji govore, a u pripremi je za objavljivanje Radio režija.

Knjiga Estetika TV režije nastala je kao plod estetičkog istraživanja, početog još na stranicama časopisa "RTV teorija i praksa", u rubrici RTV estetika, koju autor uređuje više od dve decenije.

Svoje estetičko istraživanje autor je koncentrisao na stvaraoce okupljene oko Televizije Beograd i Televizije Novi Sad. Autor žali što nije bio u mogućnosti da posveti dužnu pažnju istraživanju TV režije na Televiziji Priština. Iako TV režija u ovom studiju nije doživela puni umetnički zamah na srpskom i albanskom jeziku, ne mogu se zaobići sporadični umetnički pokušaji, i tome vredi posvetiti dužnu pažnju u sledećim istraživanjima razvoja u ovoj produkciji. Pedesetak rediteljskih poetika, među kojima su i autentična estetička svedočanstva dramaturga, kamermana, miksera, elektroničara, producenata, urednika, samo su deo stručnih ličnosti pozvanih u ovaj estetički istraživački projekat. Autor žali što se, i pored njegovih dobrih želja i mnogih poziva na saradnju, više uglednih ljudi nije odazvalo.

U središte svojih estetičkih istraživanja, kao i u drugim oblicima režije i režiranja, u Estetici TV režije - reditelji govore, autor postavlja pitanje estetskog predmeta TV režije i osnovnog umetničkog zadatka TV reditelja.

Govoriti o režiji znači govoriti o celini umetničkog, tehničkog i estetičkog stvaralaštva. Zato Estetika TV režije - reditelji govore predstavlja traganje za celinom televizijskog stvaralaštva. Ovde su sažete rediteljske poetike, ali i različite ideje u umetnosti TV režije, kao i ukazivanje na ključne ličnosti rediteljskog televizijskog stvaralaštva, na probleme televizijske estetike, na moralni i profesionalni status TV reditelja u složenom organizmu televizije. Autoru se čini od svega najvažnije pitanje egzistencije TV režije i televizijske umetnosti u praksi TV stvaralaštva na horizontu tehnike i TV estetike. Suština TV medija izražava se u prenosnim oblicima. Mnoštvo TV žanrova ukazuje nam na estetičke mogućnosti televizije. O tome na uzbudljiv način svedoče ovde okupljene rediteljske ličnosti u poetikama TV režije. Teorija i praksa mnogobrojnih rediteljskih pojava na najbolji način svojim estetskim svedočanstvima ukazuju na prirodu i biće TV režije u sistemu rediteljskih umetnosti u XX veku.

Bez istorije nema teorije. Rediteljske poetike su ne samo estetička svedočanstva, već i vredna autentična i dokumentarna građa za pisanje buduće istorije televizije na našim prostorima. Bez središnjeg autora, TV reditelja, nezamisliv je bilo kakav razgovor o stvaralaštvu i umetnosti televizije. Upravo na estetskim svedočanstvima samih reditelja o režiji biće i mogućno konstituisanje estetike televizije i ostvarivanje predmeta za jednu nauku o televiziji.

U samom biću i suštini Work in Progress - delo u nastajanju - TV režija, kao i drugi oblici rediteljskog stvaranja - svedoče o estetskom značaju, umetničkoj ulozi i vrednosti stvaralaštva reditelja i režije, u ma kom prostoru i ma kom vremenu se ostvarivali.

XX vek je obeležila pojava televizije, bez koje je nezamisliva civilizacija našeg vremena. Bez TV reditelja i bez TV režije nema, niti može biti, umetničkog i estetskog stvaralaštva. Sve ostalo je proizvod bez duha, bez estetske suštine. Reditelj je istinski tvorac umetničke i estetske suštine. Zato bez bića nema režije, ni bića umetnosti.

Bez korisnih sugestija, metodoloških predloga i uredničkih saveta dr Miroslava Savićevića i Dragomira S. Jerkovića, i određivanja predmeta estetičkog istraživanja, knjiga Estetika TV režije - reditelji govore, ne bi u ovoj meri obuhvatila TV reditelje različitih generacija i profila. Autor duguje zahvalnost umetničkom majstoru fotografije Ljubinku Kožulu, autoru svojevrsne TV ikonografije za mnogobrojna svedočanstva pisana svetlošću - fotografije TV reditelja u akciji. Istu zahvalnost duguje i drugim autorima fotografija. Posebnu zahvalnost duguje dizajneru i tehničkom uredniku Branku Laziću, bez čijeg dara i požrtvovanog angažmana ne bi bilo lepote ove knjige, TV dramaturgu i TV uredniku Radomiru Putniku, recenzentu, koji je posebno podržao objavljivanje ovog estetičkog projekta. Autor ističe stručni doprinos lektora Milice Bajić - Đogo konačnom oblikovanju teksta i korisnim sugestijama u redigovanju.

Najzad, najveću zahvalnost autor duguje TV rediteljima i drugim ličnostima čiji su estetički odgovori ugrađeni u ovu knjigu i bez kojih, i bez čijih dela u televizijskom stvaralaštvu, ova knjiga ne bi postojala. Drevna antička erotematika - veština dobro postavljenih pitanja - plod je dugogodišnjeg posvećenog estetičkog istraživanja autora fenomena režije, u traganju za estetikom režije. Autor postavlja pitanja o TV režiji TV rediteljima, kojima i posvećuje ovu knjigu, u znak fascinacije medijem televizije, koja je zaista obeležila naš život. Bez postavljanja pitanja, život i umetnost nemaju smisla.

Sva pitanja o TV režiji postavlja reditelj koji se i sam ogledao u TV režiji.

Estetska svedočanstva reditelja o režiji pouzdan su temelj u traganju za estetikom režije. Postavljajući pitanja TV rediteljima autor postavlja suštinska pitanja estetike TV režije, njene umetnosti, i njene tehnike. Bez tehnike nema estetike. Estetički razgovori reditelja o TV režiji pouzdano su i nezaobilazno svedočanstvo.

Čitajući knjigu posvećeni čitalac će ovde pronaći celovit svet TV režije. Umetnost TV režije, u drugoj polovini XX veka, na ovim dramatičnim prostorima, oblikovala je jedinstvenu estetiku televizije, koja je uticala na naš život i stvarnost.

I dok čitalac bude čitao knjigu Estetika TV režije - reditelji govore, siloviti napredak televizijske tehnike i tehnologije otvoriće stranice nove knjige o TV režiji.